Νόσος με δύο πόλους

Η εναλλαγή αντίθετων συναισθημάτων, χαράς και της λύπης, ανάλογα με το αν βιώνουμε μια θετική ή αρνητική εμπειρία ανήκει στην φυσική ροή της ζωής του ανθρώπου. Οι ήπιες διακυμάνσεις στη διάθεση κατά τη διάρκεια της ημέρας χαρακτηρίζουν επίσης την καθημερινότητα μας. Η ακραία και έντονη μεταβολή της διάθεσης, όπου η χαρά παίρνει την μορφή της υπερβολικής ευφορίας και του ανεξέλεγκτου ενθουσιασμού (μανία), καταλήγει στην βαθιά θλίψη (κατάθλιψη) και τανάπαλιν, αποτελεί την κύρια συμπτωματολογία μιας παθολογικής κατάστασης, της Διπολικής Διαταραχής (άλλοτε γνωστή ως μανιοκατάθλιψη), επηρεάζοντας σε σημαντικό βαθμό την ψυχονοητική λειτουργία του πάσχοντα.

Η Διπολική Διαταραχή είναι μια σοβαρή διαταραχή της διάθεσης την οποία χαρακτηρίζει η εναλλαγή της διάθεσης μεταξύ δύο πόλων με πολλές μορφές (τύπος 1, τύπος 2, ταχέως εναλλασσόμενη). Στον ένα πόλο βρίσκεται η υπερδραστηριότητα με ανεβασμένη διάθεση (υπερένταση, εγρήγορση, ευερεθιστότητα, αϋπνία, ακατάπαυστος λόγος, αλόγιστη σπατάλη χρημάτων, αποδιοργανωμένη σκέψη, παρορμητικό σεξουαλικό ενδιαφέρον, ιδεασμός μεγαλείου) και στον αντίθετο πόλο η απελπισία και η θλίψη (απραξία, ανηδονία, ανορεξία, υπνηλία/αϋπνία, ενοχές, αίσθημα αναξιότητας, αδυναμία συγκέντρωσης, σκέψεις θανάτου).

Η Διπολική Διαταραχή συναντάται στο 1,2 έως 3,5% του πληθυσμού (δεν είναι μια σπάνια ασθένεια), ενώ σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας αντιπροσωπεύει την έκτη αιτία αναπηρίας παγκοσμίως. Εκδηλώνεται συνήθως πριν την ηλικία των 30, στο τέλος της εφηβικής περιόδου ή στην αρχή της ενήλικης ζωής, χωρίς να αποκλείονται περιπτώσεις που εμφάνισαν την νόσο σε μικρότερη ή πολύ μεγαλύτερη ηλικία. Προσβάλλει και τα δύο φύλα με τη ίδια συχνότητα, ενώ έχει παρατηρηθεί μεγαλύτερη συχνότητα σε άτομα υψηλού κοινωνικοοικονομικού επιπέδου.

Η Διπολική Διαταραχή έχει οργανική βάση, γονιδιακή και γενετική προδιάθεση (σχεδόν το 10% των συγγενών πρώτου βαθμού ατόμων με διπολική διαταραχή έχουν πιθανότητα να νοσήσουν από την ίδια ασθένεια), εκδηλώνεται με οργανικά και ψυχολογικά συμπτώματα, είναι μια χρόνια και υποτροπιάζουσα νόσος. Ως εκ τούτου και η θεραπεία είναι χρόνια και στις περιόδους ύφεσης απαιτείται θεραπεία συντήρησης. Η βασική θεραπεία είναι φαρμακευτική και στοχεύει στην σταθεροποίηση της διάθεσης του ασθενούς (σταθεροποιητικά της διάθεσης, όπως λίθιο). Παρόλα αυτά χρησιμοποιούνται συνδυαστικά και άλλες κατηγορίες φαρμάκων όπως αντικαταθλιπτικά, αντιψυχωτικά αντιεπιληπτικά, αγχολυτικά.

Παρά τις σημαντικές προόδους της φαρμακευτικής αντιμετώπισης της Διπολικής Διαταραχής, πλέον είναι ερευνητικά ενδεδειγμένη η συμπληρωματική χρήση και άλλων παρεμβάσεων, προκειμένου να επιτευχθούν μεγαλύτερα οφέλη από τη θεραπεία της συγκεκριμένης διαταραχής. Υπάρχουν ασθενείς οι οποίοι δεν κατακτούν τα βέλτιστα επίπεδα λειτουργικότητας, όταν η φαρμακευτική αγωγή είναι η μοναδική μέθοδος θεραπείας. Επίσης, υπάρχουν ασθενείς που δε συμμορφώνονται με τη φαρμακοθεραπεία εξαιτίας των παρενεργειών ή σταματούν τη λήψη της αγωγής με τη βελτίωση των συμπτωμάτων. Τέλος, η φαρμακοθεραπεία δε δίνει τη δυνατότητα στα άτομα με διπολική διαταραχή να διαμορφώσουν μια σαφή εικόνα για τη διαταραχή και να εκπαιδευτούν σε μεθόδους αντιμετώπισης των ψυχοκοινωνικών παραγόντων που επιβαρύνουν την πορεία της νόσου. Για τους λόγους αυτούς έχουν αναπτυχθεί μια σειρά από ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις που παρέχονται σε συνδυασμό και συμπληρωματικά με τη φαρμακοθεραπεία, με τελικό σκοπό τη συνολική διαχείριση της ασθένειας.

Η Γνωσιακή-Συμπεριφοριστική θεραπεία της διπολικής διαταραχής είναι μία από αυτές τις ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις που σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα προτείνεται ως θεραπεία εκλογής από διεθνείς οργανισμούς ψυχικής υγείας, καθώς σχετίζεται με τη μείωση των υποτροπών και των εισαγωγών σε νοσοκομείο, ενώ αυξάνεται ακόμα περισσότερο η αποτελεσματικότητα όταν συνδυάζεται με την ψυχοεκπαίδευση.

Η ψυχοεκπαίδευση είναι η παροχή πληροφοριών στον ασθενή και τα κοντινά του πρόσωπα, σχετικά με τη φύση της διαταραχής, δηλ. τα αίτιά της, το μοντέλο ευαλωτότητας-στρες, τη συμπτωματολογία και την πορεία της διαταραχής, καθώς και τους σωστούς τρόπους αντιμετώπισής της. Η ψυχοεκπαίδευση στο άτομο με διπολική διαταραχή, θεωρείται απαραίτητη για την ορθή λήψη και την τήρηση της φαρμακοθεραπείας, καθώς και για τη μείωση των υποτροπών και των νοσηλειών. Είναι όμως σημαντικό να παρέχεται ψυχοεκπαίδευση και στην οικογένεια του ατόμου, καθώς πολλές φορές τα μέλη της οικογένειας δεν είναι αρκετά υποστηρικτικά ή είναι εχθρικά προς τον ασθενή, λόγω έλλειψης σωστής πληροφόρησης και κατανόησης της διαταραχής. Έτσι, με την ψυχοεκπαίδευση αυξάνεται και η πιθανότητα υποστήριξης του ατόμου από την οικογένειά του.

Σύμφωνα με τα υπάρχοντα ερευνητικά δεδομένα η Γνωσιακή Συμπεριφοριστική θεραπεία δίνει τη δυνατότητα στους πάσχοντες από Διπολική Διαταραχή να αντιμετωπίσουν όχι μόνο τα συμπτώματα της ασθένειας, αλλά και να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής τους και τη λειτουργικότητά τους και να ενισχύσουν το κίνητρο για ανάκτηση. Με τον τρόπο αυτό, οι ασθενείς αποκτούν ένα πιο ενεργό ρόλο στην αντιμετώπιση της διαταραχής, αντιμετωπίζουν το αίσθημα απελπισίας και αποξένωσης, τη νοητική διαστρέβλωση «είμαι μόνος, στιγματισμένος, ανάξιος» και προσφέρει στους ασθενείς τη δυνατότητα να εκπαιδευτούν σε μια σειρά στρατηγικών, που θα τους βοηθήσουν να επανακτήσουν τον έλεγχο της ζωής τους.