Όταν μας κυριεύει ο θεός Πάνας...

Ο «τραγοπόδαρος» Πάνας, γιος του Ερμή και της Νύμφης Δρυόπης ήταν θεότητα στην Αρχαία Ελλάδα. Αγαπούσε το χορό, το τραγούδι και το γλέντι γενικότερα, περιφερόταν κυρίως στη φύση και αρέσκονταν να τρομάζει τους αμέριμνους περαστικούς με τα πειράγματά του, όπου και προήλθε η λέξη πανικός. Εκτός από προστάτης των ποιμένων, ήταν προστάτης και όσων αγωνίζονταν δίκαια, καθώς θεωρούσαν ότι με την βοήθειά του θα έτρεπαν σε φυγή τους εχθρούς, αφού θα έσπερνε τον πανικό.

Τι ακριβώς συμβαίνει όμως όταν ο θεός Πάνας «εμφανιστεί» απροειδοποίητα στον σύγχρονο άνθρωπο;

Πρόκειται για μια κρίση πανικού, ένα οξύ και αιφνίδιο αίσθημα φόβου με συγκριμένα συμπτώματα άγχους, αδικαιολόγητης προέλευσης και ολιγόλεπτης διάρκειας. Στην περίπτωση όμως που ο θεός Πάνας «κυριεύσει» το άτομο, όταν δηλαδή υπάρχει συχνή και επαναλαμβανόμενη εμφάνιση κρίσεων άγχους, τότε πρόκειται για διαταραχή πανικού.

Το άτομο κατά την διάρκεια της κρίσης πανικού εμφανίζει διαστρεβλωμένη νοητική αντίληψη, κυρίως καταστροφολογία και οι συνήθεις σκέψεις είναι «θα λιποθυμήσω», «δεν μπορώ να αναπνεύσω, θα σκάσω», θα πάθω καρδιακή προσβολή, θα πεθάνω», «χάνω το μυαλό μου, θα τρελαθώ». Οι σκέψεις αυτές συνοδεύονται από ποικίλες σωματικές εκδηλώσεις, μεταξύ των οποίων:

• Ταχυκαρδία

• Ζαλάδα, ίλιγγος

• Εφίδρωση

• Μούδιασμα/μυρμήγκιασμα στα άκρα/σώμα

• Αίσθημα πνιξίματος, κόμπος στον λαιμό

• Εξάψεις ή ρίγη

• Αίσθημα αστάθειας, ναυτίας, λιποθυμίας

Το εναρκτήριο λάκτισμα για μια κρίση πανικού είναι μία μη συνειδητή (τουλάχιστον σε πρώτο επίπεδο) αρνητική σκέψη ή η παρερμηνεία ενός σωματικού συμπτώματος. Η αρνητική σκέψη του ατόμου είναι άμεση, μη ρεαλιστική και δυσανάλογα απειλητική με την σοβαρότητα της υπάρχουσας κατάστασης. Επί παραδείγματι, μια αρνητική σκέψη είναι η ενδόμυχη πεποίθηση ενός απαισιόδοξου σεναρίου για ένα πρόβλημα, η πρόβλεψη μιας αποτυχίας σε κάτι που αξιολογούμε σημαντικό ή η αξιολόγηση κάποιου σωματικού συμπτώματος ως θανατηφόρο.

Η κρίση πανικού είναι τρομακτική (όπως και η αποκρουστική μορφή του Πάνα), προκαλεί δυσφορία στο άτομο αλλά δεν είναι επικίνδυνη για την ζωή του ατόμου, παρόλο που το ίδιο είναι πεπεισμένο για το αντίθετο.

Η ένταση της διαταραχής πανικού κυμαίνεται από μια ήπια μορφή αποφυγής συγκεκριμένων καταστάσεων (συνήθως άμεσα συνδεόμενα με την πρώτη κρίση πανικού) έως την αδυναμία λειτουργίας στον εξωτερικό κόσμο.

Ο φόβος για μια επερχόμενη κρίση πανικού (anticipatory anxiety: προσδοκώμενο άγχος) δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο αλλεπάλληλων κρίσεων και ως εκ τούτου εγκαθίσταται η διαταραχή πανικού.

Ο χρόνος έναρξης της διαταραχής πανικού τοποθετείται στην εφηβική ηλικία ή στην απαρχή της ενήλικης ζωής, ενώ τα ποσοστά εμφάνισης είναι υψηλότερα στις γυναίκες. Οι αγχογόνες περίοδοι στην ζωή ενός ατόμου δημιουργούν πρόσφορο έδαφος για την εμφάνιση της διαταραχής.

Η θεραπεία που προτείνεται από την σύγχρονη βιβλιογραφία είναι η ψυχολογική θεραπεία, η φαρμακευτική αγωγή ή ο συνδυασμός των δύο. Η γνωσιακή-συμπεριφοριστική θεραπεία κατέχει τα ηνία της θεραπευτικής αποτελεσματικότητας καθώς είναι βραχύχρονη μορφή παρέμβασης με υψηλά ποσοστά επιτυχίας.

Η γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία είναι στοχο-κατευθυνόμενη, εστιάζει στο «εδώ και τώρα» πρόβλημα με σκοπό την εντοπισμό και την αλλαγή του δυσλειτουργικού τρόπου σκέψης. Οι βασικές τεχνικές που εφαρμόζονται στην θεραπεία της διαταραχής πανικού είναι η ψυχοεκπαίδευση (πληροφόρηση και κατανόηση του τρόπου λειτουργίας της διαταραχής), αυτο-παρατήρηση και αυτό-καταγραφή των συμπτωμάτων (μορφή ημερολογίου), τεχνικές αναπνοής/χαλάρωσης, γνωσιακή (τρόπος σκέψης) αναδόμηση της καταστροφολογίας με ρεαλιστική σκέψη και έκθεση στις αγχογόνες καταστάσεις.

Η ανάπτυξη του εναλλακτικού τρόπου σκέψης δίνει την δυνατότητα στο άτομο να δει τελικά με πιο ψύχραιμη ματιά και εύθυμη διάθεση τα αιφνίδια πειράγματα και αστεία του θεού Πάνα …